top of page
Wellbeing

Home

I

I

I

pukaki

Ngāti Pikiao, Ngāti Whakaue

coin.png
Ko Pūkākī te huatahi a Tamiuru o Ngāti Pikiao rāua ko Taiwere o Ngāti Whakaue.  He rangatira ia i kauanuanuhia e tōna iwi. I whānau mai a Pūkākī i te pā o Tūtānekai, arā, i Kaiweka i te taha tonga o Mokoia.  Kia pakeke ia, ka noho kē ia ki te pā o Parawai i Ngongotahā.
 
I ngā tau o te 1800, he mea hahau tētehi whakairo rangatira i tētehi tōtara i kitea ai i te awa o Ngongotahā hei whakanui i te rangatira nui o Ngāti Whakaue.  Ko te āhua o te whakairo rā ko Pūkākī e pupuri nei i āna tama tokorua, arā, ko Wharengaro rāua ko Rangitakuku. I ngā tau o te 1830, ka tū a Pūkākī hei tomokanga ki te pā o Pukeroa i runga o Ohinemutu, tōna rima mita hemihemi te teitei.
 
He mea hoatu a Pūkākī e Ngāti Whakaue ki a Kaiwhakawā Francis Dart Fenton i tētehi hui i te marae o Te Papa-i-Ōuru i te tau 1877.  Ko Francis Fenton te tangata nāna tonu nei i āwhina kia tū motuhake a Rotorua hei tāonehipi. Nā te tukunga o Pūkākī ki te Karauna i tau ai te whakapono i a Ngāti Whakaue me te Karauna.
 
Heoi anō, kāore noa iho a Ngāti Whakaue i paku mōhio ki te rirohanga atu o Pūkākī e te Karauna ki tētehi āpiha nui o te Whare Taonga o Tāmaki, ka mutu, kāore tonu te iwi i mōhio ki te tikanga o tā te Karauna hoatu i a Pūkākī.
 
Mai i te tau 1984 ki te tau 1987, ko Pūkākī tētehi o ngā tino taonga o te whakakitenga e kīia nei tōna ingoa ko Te Māori i tū ai i ngā tōpito o Amerika.  Nā te rangahau a Paul Tapsell i puta ai ngā kōrero e mārama ai te iwi ki te take i riro ai a Pūkākī ki Te Whare Taonga o Tāmaki. I te tuawhā o Āperira, i te tau 1997, i hui tahi ngā kaumatua o Te Arawa me Te Whare Taonga o Tāmaki, ā, nā reira i tau ai te kōrero nā Ngāti Whakaue tonu a Pūkākī.  I te tuarua o Oketopa, i te tau 1997, i hoki atu a Pūkākī ki te kāinga, ki te marae o Te Papa-i-Ōuru.
 
I te marama o Oketopa, i te tau 2004, i whai wāhi a Pūkākī i te rua tekau hēneti hei tohu whakanui nā te Pēke Matua o Aotearoa.  Nā te kaupapa rā i ora ai te Tohu Mātauranga a Te Pēke Matua o Aotearoa. He mea whakarite te tohu rā ki te whakanui i ngā uri o Ngāti Whakaue.  Tokoono ngā uri kei raro i te taipakeketanga o te 15 e whakatinana nei i ngā tohu o te rangatiratanga ka whakanuia e Te Pēke Matua i ia tau. Ka tae rātau ki Pōneke, ā, ka tiakina e te pēke.

Qualities: humility, identity, relationships

bottom of page